Op vrijdag 15 juni 2018 sprak Frank de Mink over zingeving en psychiatrie in het HB-café van Alkmaar. Zingeving en psychiatrie? Dat is niet een combinatie die je veel ziet. En dat is precies waarom Frank zich daar sterk voor maakt!
Frank de Mink is opgeleid als fysicus, heeft gewerkt als geestelijk raadsman en is onderwijskundig onderlegd. Met hoogbegaafdheid is hij bezig sinds 1995, voor ouders, voor voortgezet en hoger onderwijs, voor HB-volwassenen en bijscholing van professionals.
In dat werk merkte hij dat de kenmerken van hoogbegaafdheid nog wel eens verkeerd kunnen worden opgevat. Bijvoorbeeld, omdat je zowel het werk kunt doen van je leidinggevende als dat van de mensen die aan jou rapporteren. En dat kan bedreigend overkomen bij collega’s. Of omdat overgevoelig zijn in een niet passende omgeving kan leiden tot depressie. Om maar twee voorbeelden te noemen.
Dat gaat soms zover dat je als hoogbegaafde een psychiatrische diagnose krijgt. Van ADHD of autisme bijvoorbeeld. Voor Frank reden om zich hier in te verdiepen, voorlichting te geven over dat risico en recent vervolgens vooral de nadruk te leggen op de waarde van afwijkende talenten.
‘Normaal is het gemiddelde van alle afwijkingen’
Het risico op misdiagnoses is volgens Frank ingebouwd in het psychiatrische systeem. Dat gaat immers uit van ‘normaal gedrag’. Gedraag je je anders, dan gaat dat als snel voor een afwijking door. ADHD, ADD en depressie zijn niet anders dan gedragingen die van die norm afwijken. Beoordeeld op basis van soms suggestieve vragenlijsten en vooringenomen professionals.
Want de klassieke psychiatrie ziet afwijkingen als ziekten, die alleen kunnen – nee, moeten! –worden gediagnosticeerd en behandeld door een professional. Medicijnen worden als oplossing gezien. Gepromoot door een machtige lobby van farmaceutische bedrijven.
Frank herhaalde een beroemd experiment (Rosenhan, 1973) dat aantoonde dat vage klachten van gezonde mensen door professionals veel te snel worden geïnterpreteerd als zware psychische aandoeningen. Hij meldde zichzelf bij een GGZ-instelling en deed zijn verhaal. Het leverde hem het stempel ADHD op en een behandeling met medicijnen.
Zo’n diagnose kan voor een patiënt als bevrijding voelen, omdat ze veel problemen uit het verleden verklaart. Maar het kan ook leiden tot een verregaande vorm van identificatie. Het kan een excuus worden: ‘Ik ben nu eenmaal druk; ik heb ADHD!’ Sommige bezoekers van ons HB-café herkenden deze gevoelens van opluchting en identificatie. Anderen Zeiden er juist onzeker van te worden. Ze gingen zich slachtoffer voelen, gingen er naar leven of projecteerden hun diagnose op de mensen om zich heen.
Voor hoogbegaafden bestaat daarnaast nog het risico, dat hun speciale kenmerken worden verward met een stoornis. Juist in die gevallen wordt een diagnose een eindpunt, een stigma – in plaats van de start van een proces naar een gelukkiger bestaan.
Zingeving
Frank voelt zich meer aangetrokken tot de standpunten van Jim van Os, de denkbeelden van Viktor Frankl en de theorie van de positieve desintegratie van Dabrowski. Een centraal begrip in het werk van deze drie is zin of zingeving.
Het begrip zingeving ontleent Frank aan Viktor Frankl. Het is een gedrag of een vermogen, dat waardevol is, anderen helpt, de wereld beter maakt en uniek is. Helaas kan het zijn, dat zingeving voor anderen vreemd lijkt, nieuw is of zo complex is, dat ze niet gemakkelijk uit te leggen is. En dus niet begrepen wordt.
Jim van Os richt zich ‘op het bevorderen van weerbaarheid bij psychisch lijden en op betere organisatie van de zorg, in samenwerking met patiënten en betrokkenen.’ Sleutelbegrippen in zijn werk zijn ‘verbinding, weerbaarheidsbevordering, zelfmanagement, het belang van taal en concepten, en persoonlijk herstel.’
“Als je goed ging doorvragen en luisteren naar de mensen die het zelf hadden meegemaakt, en als je goed kijkt naar wat de wetenschap erover zegt, dan kwam je er op uit dat de labels, namen en criteria die mensen leren in de opleiding, een soort cultuur vormen die weliswaar zekerheid lijkt te bieden voor de professional, maar helemaal niet matcht met de ervaringen van mensen en hoe het met ze gaat.”
(Jim van Os op https://www.psychosenet.nl/jim-os-hoop-vertrouwen-herstel/)
Dabrowski tenslotte argumenteert in zijn theorie van positieve desintegratie hoe de ontwikkeling tot een persoonlijkheid kan verlopen. Die groei gaat vaak gepaard met gevoelens van crisis. Maar zulke angst en depressie zijn geen aandoening, maar het teken van de grote ontwikkelingsmogelijkheden die je hebt!
De denkbeelden van Frankl, Van Os en Darbowski komen weinig overeen met die van de experts die in ziekten of afwijkingen denken en gericht zijn op het wegnemen van klachten of lijden. Net als Frankl, Van Os en Dabrowski pleit Frank voor meer eigen regie, het gebruik van eigen kracht voor herstel en het zoeken naar zinvolle doelen gegeven de uitdagingen die je hebt.
Belangrijke boodschappen
Dus had Frank een paar belangrijke boodschappen voor de bezoekers aan ons HB-café. In de eerste plaats is het van belang te weten hoe de klassieke psychiatrie werkt. Door daarvan afstand te nemen kijk je anders naar de diagnose waarmee je de deur uit liep. En wordt je je bewust met wat die diagnose met jou heeft gedaan.
Had je al het idee dat je hoogbegaafd bent? Ga dan na, waarom je de psychiatrie raadpleegde. Heb je achteraf het idee de goede adviseur te hebben gekozen? Heeft hij of zij goed stil gestaan bij jouw persoonlijke omstandigheden? Kent hij of zij de kenmerken van hoogbegaafdheid? Overweeg een second opinion en kies daarvoor iemand die hoogbegaafdheid kent. En wacht daar vooral niet te lang mee. Komt daar een heel andere analyse uit? Ga daarmee dan terug naar de psychiatrie en zoek samen naar een andere interpretatie van je vermogens en gedrag.
Veel belangrijker nog is de stap die je daarna doet, diagnose of niet. Het is vooral van belang te kijken naar je talenten en die als kracht te zien. Hoe ‘abnormaal’ die soms lijken, voor anderen en voor jezelf. Zet die vervolgens in voor werk wat jij belangrijk vindt!
Dit alles betekent natuurlijk ook weer niet dat een psychiatrische diagnose altijd onjuist of schadelijk zijn. Frank roept vooral op kritisch te zijn op wat anderen over jou zeggen en na te gaan of een stempel terecht en behulpzaam is. En vervolgens een pad te kiezen dat leidt tot een betekenisvol leven.
De herstelbeweging biedt volgens hem vaak een goed een alternatief voor het beeld dat afwijkend gedrag een ziekte als oorzaak heeft en symptomen met medicijnen moeten worden bestreden. Haar filosofie is dat praten over je ‘aandoening’ helpt er je eigen verhaal te maken en deze een zinvolle plek in je eigen leven te geven.
Zelf is Frank daarin een lichtend voorbeeld. Met passie verdiept hij zich in het onderwerp en deelt hij de inzichten die hij daarbij opdeed. Op ons toneel deelde hij zijn verhaal en ideeën. En hij deed dat zo energiek en bevlogen dat we deze avond niet snel zullen vergeten!
Frank de Mink studeerde natuurkunde, biofysica, onderwijskunde, filosofie en geestelijke verzorging. Hij werkte wetenschappers die hij hielp met hun onderwijs, met hun dissertatie, met hun loopbaan, en met hun creativiteit. Nu ondersteunt hij hoogopgeleiden en hoogbegaafden die geblokkeerd zijn, zo, dat ze hun talenten inzetten voor de verbetering van de wereld.
Een HB-Café is een informele bijeenkomst waar mensen bij elkaar komen om hun kennis over, en inzicht in hoogbegaafdheid bij volwassenen te vergroten, en daar met andere belangstellenden in een ongedwongen sfeer over te kunnen praten.
HB-café’s zijn een intiatief van het Insituut Hoogbegaafdheid Volwassenen (IHBV), Het IHBV is een kennis-, project- en netwerkorganisatie die het leefklimaat van hoogbegaafde volwassenen wil verbeteren. Wij organiseren HB-café Alkmaar sinds februari 2017.
Meer informatie op https://ihbv.nl/.
De afbeeldingen van de dokter en het citaat komen van Freepik.com.