Dit zeggen bestuurders en directeuren over innovatie, innovatiecoaching en het programma dat ik aanbied.
Sinds vorig jaar bied ik bestuurders en directeuren van maatschappelijke organisaties een programma voor innovatiecoaching. Uit gesprekken die ik daarover heb gevoerd is inmiddels gebleken dat dit een uniek aanbod is. Reden voor mij om nader te bekijken hoe ik het programma het best kan laten aansluiten op de vraag uit de markt en het beste onder de aandacht kan brengen.
Daarom heb ik eerder dit jaar een marktonderzoek gedaan naar innovatiecoaching voor maatschappelijke organisaties in de vorm van een vast programma. Hiervoor interviewde ik bestuurders, directeuren en managers uit verschillende maatschappelijke sectoren.
(Ben je benieuwd naar hoe ik dat deed? Dan verwijs ik je naar het kopje verantwoording onder dit artikel.)
De uitkomsten van dit onderzoek zijn misschien ook interessant voor jou. In de interviews bespraken we namelijk vragen als wat men zoal onder innovatie verstaat, welke innovatievraagstukken spelen en welke factoren het succes daarvan beïnvloeden. En natuurlijk wat innovatiecoaching kan bijdragen aan het versnellen van de innovatie.
In dit blogartikel vind je de belangrijkste conclusies en citaten die de conclusies mooi illustreren. In het wat uitgebreidere rapport dat ik heb gemaakt, vind je meer resultaten en een beschrijving hoe ik het onderzoek heb opgezet. De link naar het rapport vind je onder dit artikel.
Wat is innovatie?
Een opvallende uitkomst van de interviews is dat er grote verschillen waren in de perceptie van wat innovatie is. Geen van de deelnemers had eigenlijk direct een volledig uitgekristalliseerd antwoord wanneer ik de vraag stelde: wat vind jij dat innovatie is? Ook de organisatie waarvoor ze werkten had deze visie vaak niet.
Vervolgens vroegen deelnemers veelal naar mijn visie op innovatie. Daardoor werden de interviews vooral een leuk en interessant gesprek over innovatie. En kreeg ik uiteindelijk ook best een goed beeld wat leiders onder innovatie verstaan.
Zo bleek dat de deelnemers innovatie in het algemeen associeerden met:
- grote veranderingen (terwijl vernieuwing vaak ook gaat in kleine stapjes van individuen en teams);
- geheel nieuwe kennis en technologie (terwijl verreweg het grootste deel van alle innovatie bestaat uit het toepassen van bestaande kennis en technologie in omgevingen die dat nog niet gebruiken);
- de ideefase (terwijl de tweede fase van innovatie gaat om het opschalen van ideeën die zich aantoonbaar bewezen hebben; het is juist de implementatie of de verspreiding waarin vaak de meeste tijd, geld en energie gaat zitten).
‘Voor duurzaamheid hebben we gekozen voor een tijdelijke kleine organisatie. Het probleem van de implementatie wordt dan wel groter.’ (Dory)
Een tweede uitkomst was, dat innovatievraagstukken overal spelen, maar sterk per sector verschillen. Mensen van woningcorporaties noemden het duurzaam maken van hun woningen. Mensen uit de zorg noemden het zorgen voor voldoende gekwalificeerd personeel. En de deelnemer die bij een gemeente werkt noemde de transitie van productgerichte naar integrale klantgerichte dienstverlening. Dit zijn elk complexe (systeem)innovaties die je als organisatie ook niet alleen kunt realiseren. Je hebt partners in de stad of regio nodig.
Digitalisering is, zo bleek, in meerdere sectoren een innovatie-uitdaging. Het innoveren van organisatie en managementmethoden als middel om innovatiever te worden, werd juist weer door niemand genoemd. Dat is opvallend. Immers, door je organisatie te innoveren verbeter je je prestaties, zoals de snelheid en effectiviteit van innoveren. (En dit is natuurlijk ook waar innovatiecoaching je bij kan helpen.)
Innovatievermogen vergroten
Er spelen dus complexe innovatievraagstukken. Daarom is de vraag hoe het innovatievermogen te vergroten een vraagstuk bij alle deelnemers.
Er zijn vervolgens weer grote verschillen in hoe men hiermee omgaat. Alle deelnemers wijzen op de invloed van en samenhang met cultuur. De samenhang met contextfactoren als fysieke omgeving en organisatiestructuur werd weer nauwelijks spontaan genoemd.
‘Commercieel denken is bij ons heel erg nodig. Vernieuwing is niet gemakkelijk voor een gemeente. Er is geen concurrentie, we hebben een monopoliepositie. We zijn traditioneel. Wethouders zijn gemiddeld in de 50.’ (Bert)
Die met leiderschap wel, maar die was voor de deelnemers – evenals cultuur trouwens – moeilijk concreet te maken. Een duidelijke conclusie was wel dat een visie op innovatie en het ontwikkelen van innovatievermogen niet of nauwelijks op de strategische agenda van maatschappelijke ondernemingen staat.
Wat betekent dit voor mijn programma voor innovatiecoaching? Ik haalde hier drie dingen uit. In de eerste plaats is het inderdaad nuttig mijn kennis over innovatie te delen. Het leidt vaak al direct tot een goed gesprek over wat innovatie is en hoe het te beïnvloeden is. De interviews zelf illustreerden dat al mooi!
Het tweede leerpunt was: de innovatievraagstukken verschillen sterk per organisatie. Het lijkt me daarom van belang het programma te beginnen met wat ik voorlopig maar even noem: een strategische startsessie. En daarin de context voor de innovatievraag in beeld te brengen, een eigen strategische visie op innovatie te bepalen en zo (meer) richting te geven aan de vernieuwing. Voor de startsessie ga ik een vorm ontwikkelen samen met mensen uit de doelgroep.
Ten derde is deze aanpak wellicht ook goed bruikbaar in de andere onderdelen van het programma, als we ingaan op de verschillende factoren die het innovatievermogen versterken (context, mensen en leiderschap). Maar dat kan ik beter bepalen als ik de strategische sessie ontwikkeld en getest heb.
‘Buiten de lijntjes kleuren is (bij ons) not done. Dat geldt voor medewerkers en voor managers.’ (Karel)
Al vrij snel na de interviews kwam ik tot de conclusie dat het niet altijd zo duidelijk is wat innovatie is. Daar meer van weten – bijvoorbeeld uit welke stappen het bestaat en wat het object is van innovatie – maakt het gemakkelijker te onderzoeken in welke onderdelen je goed en minder goed bent. Zodat je gericht kunt kijken wat je moet veranderen zodat je sneller kunt innoveren.
Vrij snel nadat ik deze conclusie had getrokken schreef ik juist om deze reden dit blogartikel: https://www.nickgrooff.nl/2019/08/15/wat-is-innovatie/
Innovatiecoaching
Maken maatschappelijke organisaties gebruik van innovatiecoaching?
Ze huren in ieder geval wel externe adviseurs in om te ondersteunen bij innovaties. Dit zijn vooral of experts in specifieke domeinen (genoemd werden bijvoorbeeld ICT-systemen, privacywetgeving en Jeugdzorg), of specialisten in veranderkunde/programmamanagement. Ze worden bijna altijd ingezet in de implementatiefase van innovaties, niet in de ideefase.
De meeste leiders in maatschappelijk organisaties erkennen dat het noodzakelijk of gewenst is het innovatievermogen te verbeteren. En ze hebben weer heel verschillende visies hoe innovatiecoaching daarin kan bijdragen.
Een deel vindt dat het van waarde is, mits er in de organisatie draagvlak is breed te werken aan het verbeteren ervan. Een ander deel denkt dat het alleen werkt als het is gekoppeld aan het oplossen van een specifiek complex maatschappelijk vraagstuk. Zo werk je aan het oplossen ervan èn je doet kennis en ervaring op over innoveren die je later breder in de organisatie kunt inzetten.
‘Je moet het specifiek maken. Koppelen aan een concreet probleem, zoals onze doelstellingen met restafval of de effectiviteit van de jeugdzorg. Als je met innovatie aan de slag wilt gaan, moet je een maatschappelijk probleem aanpakken. Gaandeweg leer je dan wat innoveren is.’ (Bert)
Anderen gaven aan geen gebruik te maken van innovatiecoaching. Ze vinden dat het innovatievermogen versterken een eigen verantwoordelijkheid is van hun organisatie. Een laatste groep huurt als een specifieke innovatie niet snel genoeg gaat, gewoon een product- of projectmanager in.
Kortom, innovatiecoaching in de vorm van een programma met een min of meer vaste inhoud, een vaste looptijd en een vaste prijs is inderdaad onbekend in de markt, ook bij de potentiële klanten, die ik sprak.
Dat alles leidde tot een belangrijke conclusie over mijn aanbod: het is nodig heel duidelijk te beschrijven wat de waarde is van de programmavorm en die vervolgens toetsen met mensen uit de doelgroep.
Mijn aanbod voor innovatiecoaching
Zo kamen we uiteindelijk uit op de vraag of mijn programma een passend aanbod is voor het vergroten van het innovatievermogen. En we gingen in op de concrete kenmerken: het is gericht op het vergroten van het innovatievermogen, het is in de vorm van een vast programma, het is langdurig (minimaal een jaar), het bestaat uit kennis, praktische adviezen en peer contact en het is tegen een vaste prijs.
Uit het voorgaande werd je al wel duidelijk dat het vergroten van het innovatievermogen een actueel vraagstuk is voor (leiders van) maatschappelijke organisaties. Een deel van de doelgroep ziet innovatiecoaching als oplossing hiervoor. Weer een deel daarvan geeft er de voorkeur aan het leren over innovatie gelijk te koppelen aan het oplossen van een actueel complex maatschappelijk vraagstuk. Deze groepen vormen mijn markt.
‘Innovatiecoach associeer ik met het structureel verbeteren van het innovatievermogen. Het is dus een goed gekozen woord.’ (Mirjam)
Bij een vast programma en de bestanddelen kennis, praktische adviezen en peer contact kan de doelgroep zich echter moeilijk een voorstelling maken. Niettemin wordt de tijdsduur van een jaar wordt als logisch gezien, gezien het feit dat het om een organisatie- en/of cultuurverandering gaat. Ze is daarvoor misschien zelfs wat kort.
De richtprijs die ik noemde, is minimaal van eenzelfde orde als de begeleiding door experts op uur- of opdrachtbasis. Die kost immers ook al snel € 25.000 of meer voor een specifiek project. (Eén van de deelnemers noemde zelfs een bedrag van een miljoen voor een programma van meerdere jaren.) Wat je hiervoor krijgt is echter heel anders: de organisatie leert zelf sneller te innoveren. Dat is waar de experts die je voor innovaties inhuurt niet voor elkaar krijgen.
Het is voor mijn aanbod van belang duidelijk te maken waar het uit bestaat. Door de inhoud van het programma te beschrijven. Door aan te geven wat kennis, praktische adviezen en peer contact voor je kunnen betekenen. En door aan te geven wat dit je als organisatie oplevert. Die beschrijving ga ik ook toetsen bij de doelgroep.
Voorlopig handhaaf ik de tijdsduur van één jaar. Maar houd de optie open voor een jaarlijkse verlenging (waarbij het goed is gedegen te evalueren en de ambitie voor het volgende jaar te stellen).
Conclusies
Ik vat de conclusies nog even samen en geef dan aan wat mijn vervolgstappen zijn.
Uit dit marktonderzoek leerde ik dat innovatie en innovatievermogen inderdaad vraagstukken zijn binnen maatschappelijke organisaties. De percepties die leiders van maatschappelijke organisaties hierover hebben, verschillen overigens sterk – zowel onderling als van die in wetenschappelijke literatuur over innovatie. Innovatie en innovatievermogen zijn niet of nauwelijks opgenomen op de strategische agenda van maatschappelijk, waardoor concrete richting en acties ontbreken. Cultuur en leiderschap worden breed gezien als bepalende factoren voor innovatievermogen. Men kan echter maar moeilijk concreet maken welke interventies daarin tot verbetering zouden leiden.
‘Het is geen onderwerp dat uitgebreid besproken wordt. Het wordt niet strategisch aangevlogen. Onze basis is niet op orde, dan kun je ook niet goed innoveren.’ (Aafke)
Een deel van de leiders van maatschappelijke organisaties ziet innovatiecoaching als middel om het innovatievermogen te vergroten. Een deel van deze groep zou innovatiecoaching alleen willen koppelen aan specifieke innovaties voor complexe maatschappelijke vraagstukken. Zo wordt èn gewerkt aan het oplossing van het probleem èn concreet geleerd over innovatie en via experimenten geleerd wat wel en niet werkt.
Innovatiecoaching in de vorm van een programma zoals ik dat aanbiedt is in de markt onbekend. Tijd en prijs zijn passend voor het vraagstuk. Het is wel nodig heel duidelijk te zijn over wat het programma is, waar het uit bestaat en wat men ervoor krijgt.
De interviews werden vaak leuke gesprekken over actuele vraagstukken en hoe die aan te pakken. Meerdere deelnemers gaven spontaan aan nieuwe inzichten te hebben opgedaan. Dit is het beste voorproefje van de innovatiecoaching in programmavorm!
Het was niet het doel van dit onderzoek, maar het contact met één van de deelnemers leidde mede tot een opdracht als innovatiecoach. Sinds oktober werk ik binnen het team van Jouw Thuis waar ik de implementatie ondersteun en mijn kennis deel over hoe innovatie werkt.
Dit zijn mijn volgende stappen.
Het marktonderzoek heeft me veel geleerd over hoe mijn doelgroep denkt over innovatie en de rol die innovatiecoaching in programmavorm kan spelen bij het versnellen ervan. Hoe ga ik daar verder mee?
Ik heb een paar vervolgacties gepland in de vorm van concrete werkpakketten die ik één voor één ga oppakken, te beginnen bij de bovenste.
- Het marktonderzoek afronden. Vervolgens een blogpost schrijven en het rapport delen. Deze actie is met dit artikel grotendeels afgerond. De laatste stap is dit artikel gericht binnen mijn netwerk onder de aandacht te brengen.
- Een productfolder schrijven. Daarin de nadruk leggen op de waarde en de inhoud van het programma. De folder testen bij de doelgroep.
- De inhoud van de strategische startsessie ontwikkelen. De globale opzet hiervan is: kennis delen over hoe innovatie werkt; een diagnose maken van het eigen innovatievermogen en de blokkades om effectiever te innoveren; een strategie bepalen hoe dat te verbeteren in het komende jaar. De strategische startsessie zal ik als pilot uitvoeren en vervolgens evalueren en doorontwikkelen.
- White paper schrijven. Hierin zal de nadruk liggen op de kennis over innoveren en de factoren die bijdragen in de snelheid waarmee je organisatie in staat is te innoveren. Ook de whitepaper zal ik testen bij de doelgroep.
‘Die kennis is zeker nodig. Bestuurders en managers in het maatschappelijk werkveld kunnen niet meer zonder.’ (Mirjam).
- Marktonderzoek fase 2. Deze bestaat uit interviews met professionals/experts en interviews met andere deelnemers uit mijn doelgroep. Ik zal hen ook concreet vragen naar hun mening over de productfolder en de white paper en schrijf vervolgens een addendum op het rapport.
Parallel aan deze werkpakketten schrijf ik elke twee weken een blogartikel en verstuur ik elke twee maanden een nieuwsbrief.
Doe je mee?
Deze ontwikkeling kan ik niet alleen. Als ik iets heb geleerd over innoveren (en wat is dit programma anders dan een innovatie in mijn eigen productaanbod en manier van werken) – dan is het wel dat je een concreet klantprobleem moet oplossen. En dat doe je het beste in direct contact met je klanten.
Ik eindig daarom met een oproep tot samenwerking. Wat zouden we kunnen doen?
- Werk je als een bestuurder, directeur of manager in een maatschappelijke instelling? Zou je willen dat je organisatie sneller en effectiever innoveert en ben je benieuwd naar wat je kunt doen om dat te bereiken? Mijn programma voor innovatiecoaching kan je helpen dat te bereiken. Neem contact op voor een vrijblijvende verkenning van je vraag. Als je wilt doe ik je snel daarna een passend voorstel.
- Wil je in één dag meer weten over wat innovatie is, een diagnose maken van je eigen innovatievermogen en een strategie ontwikkelen om sneller te leren innoveren, alleen of in je bestuur, je managementteam of je programmateam? Ik ontwikkel momenteel een strategische sessie en zou die graag samen met je cocreëren. Meer weten? Stuur me een berichtje en we maken een afspraak om vrijblijvend de details te bespreken.
- Denk je graag met me mee over de verdere ontwikkeling van mijn aanbod? Bijvoorbeeld door je mening te geven over mijn folder en/of de white paper? Dat zou ik heel erg waarderen. Laat het me weten en ik houd je op de hoogte van mijn vorderingen en leg je af en toe een concrete vraag voor.
- Ben je geïnteresseerd in mijn artikelen, boekbesprekingen en misschien ook wel in innovatiecoaching en de verdere ontwikkeling van mijn programma? Volg dan mijn artikelen op www.nickgrooff.nl. Wil je geen artikelen meer missen en ontvang je graag mijn nieuwsbrief: inschrijven kan op: https://www.nickgrooff.nl/ja-schrijf-me-in/
Mijn naam is Nick Grooff. Ik bied leiders van maatschappelijke ondernemingen op coachende wijze een uniek programma van kennis, praktische adviezen en een netwerk op innovatiegebied, waardoor je als leider je maatschappelijke onderneming vanuit haar eigen kracht sneller kan laten innoveren.
Wil je meer weten over dit marktonderzoek? Een wat uitgebreider rapport met de opzet, resultaten en conclusies van het marktonderzoek kun je hier downloaden.
Verantwoording van het onderzoek
In deze blogpost gaat het vooral over de inzichten die ik tijdens dit onderzoek opdeed. Toch een paar woorden over de opzet van het onderzoek. Meer informatie daarover vind je in het rapport.
- Centraal stond de onderzoeksvraag: Wat is de markt voor innovatiecoaching? Daaronder vond ik drie deelvragen, namelijk: Wat is voor jou innovatie? Wat is je ervaring met innovatiecoaching? En: wat is je reactie op mijn aanbod?
- Bij de laatste vraag zoomde ik verder in op de specifieke kenmerken van mijn programma: het is gericht op het innovatievermogen van de organisatie, het is in de vorm van een vast programma, het is langdurig (minimaal een jaar), het bestaat uit kennis, praktische adviezen en peer contact en het is tegen een vaste prijs.
- Voor de interviews benaderde ik 20 bestuurders, directeuren en managers uit mijn netwerk. Uiteindelijk deden er negen mee. (De overige reageerden niet op mijn vraag mee te doen, hadden het te druk, of zeiden zich niet met innovatie bezig te houden.)
- De negen deelnemers sprak ik telefonisch één of twee keer. Als leidraad voor het interview heb ik een format gemaakt waarin ik ook hun antwoorden invulde. Die gegevens verwerkte ik tot de resultaten in het onderzoeksrapport. Op basis daarvan trok ik de conclusies over de deelvragen en de hoofdvraag van het onderzoek.
- De namen die ik gebruik in dit artikel en in het rapport zijn fictief. In het rapport zie je een overzicht van de mensen die ik benaderde en uiteindelijk interviewde.